Dây thần kinh số VIII giúp duy trì thăng bằng và thính giác, tổn thương có thể gây chóng mặt, ù tai, mất thính lực, ảnh hưởng đến chất lượng sống.
Mục lục
Duy trì thăng bằng và thính giác qua hai nhánh chuyên biệt
Dây thần kinh số VIII, hay còn gọi là dây thần kinh tiền đình – ốc tai, đóng vai trò sống còn trong việc duy trì cả thính giác lẫn khả năng thăng bằng. Cấu tạo gồm hai nhánh riêng biệt: nhánh thần kinh ốc tai chịu trách nhiệm tiếp nhận và truyền tín hiệu âm thanh, trong khi nhánh thần kinh tiền đình xử lý cảm giác về vị trí và chuyển động của cơ thể.
Hai nhánh này phối hợp chặt chẽ, truyền dữ liệu trực tiếp từ tai trong lên não. Nhờ đó, cơ thể liên tục điều chỉnh được tư thế, ngăn ngừa triệu chứng chóng mặt hay mất thăng bằng. Trong thực tế, chỉ cần một trục trặc nhỏ ở dây thần kinh số VIII cũng có thể làm não mất phương hướng, dẫn tới loạng choạng, buồn nôn hoặc suy giảm khả năng nghe rõ.
Để bảo vệ chức năng duy trì thăng bằng hiệu quả, việc theo dõi sức khỏe tai trong định kỳ, đặc biệt sau những chấn thương đầu hoặc nhiễm trùng tai, là điều rất nên làm. Khi có dấu hiệu ù tai kéo dài, chóng mặt vô cớ hay khó giữ thăng bằng, cần kiểm tra hệ thần kinh tiền đình ngay.
Dấu hiệu tổn thương cần được nhận diện sớm
Khi dây thần kinh số VIII chịu tổn thương, hệ thống tiền đình và thính giác mất đi sự chỉ huy chính xác. Điều này biểu hiện rõ thành các triệu chứng dễ nhận biết, nhưng dễ bị bỏ qua.
Chị em mình cần cảnh giác nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Chóng mặt, hoa mắt: Xuất hiện đột ngột hoặc khi thay đổi tư thế, thường kèm cảm giác quay cuồng.
- Mất thăng bằng: Cảm giác đứng không vững, dễ ngã, nhất là khi đi nhanh hoặc chuyển hướng.
- Ù tai, giảm thính lực: Có thể là tiếng rít, tiếng ve kêu liên tục, kèm theo nghe kém một hoặc hai bên.
- Dáng đi loạng choạng: Di chuyển khó khăn, mất phối hợp tay chân, nhất là trong bóng tối.
- Liệt mặt (trường hợp nặng): Kèm theo nghe kém, cần nghĩ đến u dây thần kinh tiền đình.
Nếu chị em thấy các triệu chứng lặp lại thường xuyên, đặc biệt liên quan đến thính lực và thăng bằng, thì đừng trì hoãn việc kiểm tra. Dây thần kinh số VIII đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong định hướng không gian và xử lý âm thanh nên việc phát hiện sớm sẽ hạn chế tổn thương tiến triển.
Tỷ lệ mắc bệnh và mức độ cảnh báo
U dây thần kinh tiền đình – còn gọi là u dây thần kinh số VIII – chiếm khoảng 6% tổng số u nội sọ và chiếm đến 80% các khối u tại góc cầu tiểu não. Tỷ lệ mắc bệnh ước chừng 1/20.000 người, tuy không cao nhưng không thể xem nhẹ do đặc tính phát triển âm thầm cùng triệu chứng không rõ ràng ở giai đoạn đầu.
Những số liệu này đặc biệt đáng lo ngại ở nhóm người lớn tuổi – đối tượng có hệ tuần hoàn não suy giảm, dễ tổn thương hệ tiền đình và khả năng bù trừ kém khi xảy ra biến chứng.
Một số dấu hiệu tuy nhẹ nhưng cần chú ý:
- Mất thăng bằng nhẹ khi thay đổi tư thế
- Ù tai kéo dài một bên
- Nghe kém tăng dần theo thời gian
- Cảm giác quay cuồng khi xoay đầu
U dây thần kinh số VIII nếu không được phát hiện sớm có thể chèn ép các cấu trúc lân cận trong não, gây hậu quả nghiêm trọng. Vì thế, đừng bỏ qua bất kỳ dấu hiệu nhỏ nào liên quan đến thính giác hoặc thăng bằng – đặc biệt nếu bạn đang ở độ tuổi trung niên trở lên. Chủ động tầm soát định kỳ là cách tốt nhất để giữ vững sức khỏe hệ thần kinh tiền đình.
Nguyên nhân tổn thương và yếu tố thúc đẩy
Tổn thương dây thần kinh số VIII thường khởi phát do nhiễm virus như cúm, quai bị, zona – những tác nhân có khả năng xuyên rào cản máu não và kích hoạt phản ứng viêm quanh vùng tiền đình. Trường hợp nặng hơn có thể do viêm màng não, vi khuẩn lao hoặc giang mai gây ăn mòn mô thần kinh, làm gián đoạn chức năng điều hòa thăng bằng.
Ngoài yếu tố nhiễm trùng, nhiều tình huống khác cũng góp phần thúc đẩy viêm dây thần kinh số VIII. Đáng chú ý nhất:
- Tai biến mạch máu não hoặc huyết khối: làm giảm lưu lượng máu nuôi dây thần kinh, gây thiếu máu cục bộ và mất chức năng dẫn truyền.
- Khối u hoặc viêm chèn ép: tạo áp lực cơ học lên thần kinh, làm hẹp không gian sọ tai trong.
- Lão hóa: một trong các nguyên nhân phổ biến dẫn đến thoái hóa thần kinh, khiến người lớn tuổi dễ mất thăng bằng và té ngã.
Nếu thường xuyên chóng mặt, ù tai hoặc có tiền sử tiếp xúc với virus zona hay giang mai, bạn nên chủ động tầm soát để tránh hậu quả lâu dài do tổn thương thần kinh tiền đình – ốc tai.
Hậu quả không chỉ dừng ở chóng mặt
Tổn thương Dây thần kinh số VIII không chỉ khiến ta mất cảm giác cân bằng mà còn mở đường cho hàng loạt hậu quả nghiêm trọng hơn. Mất thăng bằng làm tăng nguy cơ té ngã trong sinh hoạt hằng ngày, gây ra các tai nạn khó lường, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc người có bệnh nền. Chị em thấy loạng choạng khi đứng dậy hoặc xoay người? Đó có thể là dấu hiệu của sự mất ổn định tiền đình.
Ngoài ra, khi chức năng nghe bị suy giảm do ảnh hưởng đến phần ốc tai của dây thần kinh này, người bệnh dễ rơi vào tình trạng ù tai, giảm thính lực, gây cản trở lớn trong giao tiếp… kéo theo cảm giác cô lập, giảm sút tinh thần và hiệu suất làm việc.
Một khối u phát triển tại vùng dây thần kinh số VIII (như u dây thần kinh thính giác) nếu không được kiểm soát có thể:
- Gây tăng áp lực nội sọ, dẫn đến đau đầu dai dẳng hoặc buồn nôn.
- Chèn ép các dây thần kinh sọ khác, đặc biệt là dây số VII, gây liệt mặt.
- Trong trường hợp nghiêm trọng, biến chứng có thể tiến triển đến mức đe dọa tính mạng.
Việc phát hiện sớm và xử lý kịp thời sẽ giúp phòng ngừa các rủi ro không đáng có.
Hướng giải quyết và khuyến nghị hành động
Để bảo vệ chức năng của dây thần kinh số VIII – trung tâm kiểm soát thăng bằng và thính giác, bước đầu tiên là phát hiện tổn thương càng sớm càng tốt. Đừng bỏ qua các triệu chứng như chóng mặt kéo dài, ù tai, hoặc mất thăng bằng. Đây có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của tổn thương hoặc u dây thần kinh.
Hình ảnh học là công cụ chủ lực giúp xác định vị trí và mức độ tổn thương. MRI hoặc CT Scan thường được chỉ định trong giai đoạn sàng lọc lâm sàng. Khi xác nhận có bất thường, bác sĩ chuyên khoa có thể lên kế hoạch điều trị cá thể hóa như sau:
- Dùng thuốc chống viêm, tăng tưới máu để cải thiện dẫn truyền thần kinh;
- Với trường hợp có khối u: xạ trị định hướng hoặc vi phẫu thần kinh;
- Hỗ trợ phục hồi chức năng thông qua vật lý trị liệu tiền đình, giúp não bộ thích nghi lại khả năng giữ thăng bằng.
Chị em mình nếu thường xuyên cảm thấy chao đảo, bước đi không vững, đừng chờ đợi. Khám chuyên khoa sớm giúp ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng sống.
—–
Chóng mặt, mất thăng bằng, ù tai… có thể là dấu hiệu rối loạn tiền đình – tình trạng ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống nếu không can thiệp sớm. Hãy liên hệ DS Phùng Hải 0902115880 (gọi trực tiếp hoặc nhắn tin Zalo), hoặc gọi tổng đài miễn cước 1800 6629 (giờ hành chính) để được chuyên gia tư vấn giúp bạn.
